Dit is waarom sociale contacten belangrijk zijn voor jouw gezondheid
Gereviewd doorDr. Marcia Goddard
‘De mens is een sociaal dier’, schreef Aristoteles rond het jaar 350 voor Christus in zijn werk Politika. Ruim 2350 jaar later is er op dat vlak nog niets veranderd. We zijn namelijk niet gemaakt om alleen te leven en hebben de behoefte om ons te omringen met andere mensen. Sterker nog: we hebben sociale contacten nodig om te overleven en gezond oud te worden. In dit artikel vertellen we je alles over het belang van sociale interactie voor jouw (mentale) gezondheid.
Wat is sociale interactie?
Sociale interactie is het contact en de communicatie tussen mensen. Het kan gaan om praten, samenwerken, een hand geven, oogcontact hebben of zelfs gewoon een glimlach uitwisselen. Het is hoe mensen met elkaar omgaan in het dagelijks leven.
Wat is sociale cognitie en hoe werkt het?
Sociale cognitie gaat over het begrijpen en reageren op de gedachten, de gevoelens en het gedrag van anderen. Jouw sociale cognitie helpt je om in te schatten wat anderen denken, voelen of van plan zijn. Dit doe je door gezichtsuitdrukkingen, lichaamstaal en woorden van anderen waar te nemen en te interpreteren. Sociale cognitie helpt ons beter samen te werken en relaties op te bouwen.
Empathie is een belangrijk onderdeel van sociale cognitie. Binnen empathie onderscheiden we twee vormen: cognitieve empathie en affectieve empathie. Cognitieve empathie draait om het begrijpen van de intenties, gedachten en gevoelens van anderen. Het vermogen om je in te leven in wat iemand denkt of ervaart. Affectieve empathie gaat een stap verder en betekent dat je ook daadwerkelijk meeleeft met de emoties van anderen, soms zelfs door deze zelf (gedeeltelijk) te voelen.1
Waarom is sociaal contact belangrijk voor je gezondheid?
Voldoende sociaal contact is belangrijk voor verschillende aspecten van je gezondheid:
- Mentale gezondheid. Sociale interacties activeren het gevoel van verbondenheid en verminderen stressniveaus, wat dan weer een positief effect kan hebben op de mentale gezondheid. Dit fenomeen wordt ook wel ‘social buffering’ genoemd.2 Bovendien stimuleert sociaal contact de hierboven vermelde sociale cognitie en andere cognitieve functies. Het kan helpen bij het behoud van een scherp geheugen en het verminderen van het risico op cognitieve achteruitgang.3
- Fysieke gezondheid. Sociale interacties kunnen onder meer goed zijn voor het immuunsysteem en het risico op hart- en vaatziekten verminderen. Dit alles zorgt ervoor dat mensen met een actief sociaal leven gemiddeld langer leven dan mensen die sociaal geïsoleerd zijn.4
- Emotionele veerkracht. Een sociaal netwerk kan een vangnet bieden, waardoor je in sommige situaties uitdagingen beter aankan. Positieve sociale interacties stimuleren dan weer de aanmaak van oxytocine en endorfines, hormonen die je gelukkig en ontspannen maken. Dit alles draagt bij aan emotionele veerkracht.5
- Stimulans voor gezonder gedrag. De juiste sociale groepen kunnen gezonde gewoonten bevorderen, zoals regelmatige beweging en goed eten. Bovendien hebben mensen met sterke sociale banden vaak meer te verliezen, wat hen motiveert om risicovol gedrag te vermijden.6
Sociale eenzaamheid en de gevolgen voor je mentale gezondheid
Sociale eenzaamheid is het gevoel van een gebrek aan sociale connectie of het ontbreken van een sociaal netwerk. Dit kan gebeuren wanneer iemand niet genoeg betekenisvolle sociale relaties heeft, zich buitengesloten voelt of wanneer de sociale contacten niet voldoen aan de emotionele behoeften.
Er zijn verschillende studies gedaan naar de effecten van (langdurige) sociale isolatie. Zo bracht de Franse wetenschapper Michel Siffre in 1962 maanden door in een ondergrondse grot, zonder daglicht of sociale interactie. Aanvankelijk wilde hij het effect op de biologische klok bestuderen, maar het experiment bracht ook psychologische effecten zoals vervreemding en mentale stress met zich mee.7
Ook minder extreme gevallen van sociaal isolement kunnen al het risico verhogen op:
- Depressie. Eenzaamheid verhoogt het risico op depressieve gevoelens.8
- Angststoornissen. Het gevoel van isolatie kan leiden tot meer angst en onzekerheid.8
- Chronische stress. Eenzaamheid activeert het stress-systeem in het lichaam, wat op lange termijn schadelijk is.9
- Zelfwaarde. Sociale eenzaamheid kan leiden tot gevoelens van waardeloosheid of het gevoel niet belangrijk te zijn.10
- Cognitieve achteruitgang. Langdurige eenzaamheid is in verband gebracht met een verhoogd risico op cognitieve problemen, zoals geheugenverlies en dementie.3
- Verslaving. Eenzaamheid verhoogt het risico op het zoeken van troost in alcohol, drugs, of ongezonde gewoonten om eenzaamheid te verdrijven.11
Naast gevolgen voor de mentale gezondheid, kan sociale eenzaamheid ook fysieke gevolgen hebben. Zo wordt het in verband gebracht met een verhoogde bloeddruk, een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en verminderde immuniteit.4
Het effect van sociale interactie op je hersenen
Sociale interacties hebben een sterke positieve invloed op de hersenen. Zo zorgen ze onder meer voor:
- Stimulering van bepaalde hersengebieden. Sociale interacties activeren verschillende hersengebieden, waaronder de prefrontale cortex, die betrokken is bij besluitvorming en empathie, en het beloningssysteem dat dopamine vrijmaakt. Dit kan leiden tot gevoelens van geluk en voldoening.12
- Vermindering van stress. Sociale verbondenheid helpt het niveau van stresshormonen, zoals cortisol, te verlagen. Samen zijn met anderen kan je helpen om je meer ontspannen en veilig te voelen, wat gunstig is voor je hersenfunctie.2
- Ondersteuning van neuroplasticiteit. Regelmatige interacties bevorderen neuroplasticiteit, het vermogen van de hersenen om verbindingen aan te passen en nieuwe neurale netwerken te vormen. Dit kan bijdragen aan een beter geheugen en cognitieve flexibiliteit.3
- Preventie van cognitieve achteruitgang. Sociale activiteiten, zoals gesprekken voeren of samen een spel spelen, houden je hersenen actief en kunnen helpen om de kans op cognitieve achteruitgang en aandoeningen zoals dementie te verkleinen.3
- Verbetering van mentale gezondheid. Sociale interactie stimuleert de aanmaak van oxytocine, het "knuffelhormoon," dat gevoelens van vertrouwen en verbondenheid bevordert. Het kan angst en depressie verminderen en bijdragen aan een positief zelfbeeld.13
- Bevordering van leren en geheugen. Samenwerken en communiceren met anderen kan je helpen om informatie beter te begrijpen en te onthouden. Het delen van ideeën en ervaringen daagt je hersenen uit en bevordert creatief denken.3
- Regulatie van emoties. Door sociale interactie kun je je emoties beter begrijpen en reguleren. Het helpt bij het ontwikkelen van empathie en het herkennen van sociale signalen, wat belangrijk is voor emotionele intelligentie.14
Tot slot: we kunnen niet zonder elkaar
Sociale interactie heeft een fundamentele rol gespeeld in de evolutie en ontwikkeling van de mensheid, zowel op biologisch als op cultureel vlak. Van overleven tot creativiteit en innovatie: sociale contacten zijn essentieel. Hoewel het in een wereld vol smartphones en digitale communicatie soms lijkt alsof echte verbinding verder weg is dan ooit, blijft het menselijke verlangen naar echte interactie gelukkig sterk.
Omdat sociale interacties zo belangrijk zijn voor je gezondheid, kan het goed zijn om bewust tijd te maken voor échte gesprekken en connecties, om zo de kracht van menselijke verbinding te (her)ontdekken. Sociale interactie blijft namelijk de kern van wie we zijn en zal ons altijd inspireren om te groeien, te leren en samen een betere toekomst te creëren.
- M. Melloni et al., Empathy and contextual social cognition, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23955101/
- M.R. Gunnar, Social Buffering of Stress in Development: A Career Perspective, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28544861/
- S. Samtani et al., Associations between social connections and cognition: a global collaborative individual participant data meta-analysis, geraadpleegd via https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9750173/
- Y.C. Yang et al., Social relationships and physiological determinants of longevity across the human life span, geraadpleegd via https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4725506/
- N. Khudeish et al., The interaction effect of high social support and resilience on functional connectivity using seed-based resting-state assessed by 7-Tesla ultra-high field MRI, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38832325/
- A. Yoshikawa et al., The role of improved social support for healthy eating in a lifestyle intervention: Texercise Select, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32830625/
- L. Zuccarelli et al., Human Physiology During Exposure to the Cave Environment: A Systematic Review With Implications for Aerospace Medicine, geraadpleegd via https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6491700/
- Y. Zhang et al., Loneliness, social isolation, depression and anxiety among the elderly in Shanghai: Findings from a longitudinal study, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36863166/
- D.M. Campagne, Stress and perceived social isolation (loneliness), geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30825769/
- D. Lee et al., The influence of social withdrawal and depression on the self-esteem of female adolescents: The mediating effect of grit, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37437061/
- A.Y. Farmer et al., Social Isolation Profiles and Older Adult Substance Use: A Latent Profile Analysis, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33959768/
- S. Krach et al., The Rewarding Nature of Social Interactions, geraadpleegd via https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2889690/
- P.J. Wickramaratne et al., Social connectedness as a determinant of mental health: A scoping review, geraadpleegd via https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9560615/
- S. Duijndam et al., Emotion regulation in social interaction: Physiological and emotional responses associated with social inhibition, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33086100/
