Op het moment dat je langdurig te maken krijgt met stress, dan merk je dat het snelst aan bijvoorbeeld dat je heel vergeetachtig wordt, dus dat je de deur uitloopt en denkt: "Oh, mijn sleutels liggen nog binnen." Of dat je een kamer binnenloopt en niet meer weet wat je daar aan het doen was.
Om gezond ouder te worden is het belangrijk om een goede relatie te hebben met stress. En daar kun je vandaag al mee beginnen. Ik ben dokter Marcia Goddard en dit is Brein Talk.
Stress is eigenlijk een heel natuurlijke lichamelijke reactie op gevaar. Onze hersenen zijn eigenlijk altijd op zoek naar dreiging, op zoek naar gevaar. Als die dreiging of gevaar niet gevonden wordt, dan heb je ook geen stress. Maar op het moment dat er wel gevaar is, gaat het alarmsysteem in je hersenen aan en ga je vechten, vluchten of bevriezen.
Je hebt stress nodig om in actie te komen. Dus als je 's ochtends wakker wordt en je hebt een belangrijke toets of een presentatie op je werk, dan krijg je die kleine stressreactie die ervoor zorgt dat je iets gaat doen en scherp blijft. Dat noemen we gezonde spanning. De reputatie van stress is veranderd door de jaren heen, omdat de wereld om ons heen heel erg veranderd is, maar onze hersenen niet zozeer.
Onze hersenen reageren nog steeds hetzelfde. Het probleem is dat er niet echt meer zichtbare dreigingen zijn in de omgeving, of in elk geval meestal niet. Geen sabeltandtijgers die ons komen opeten, maar de bedreiging zit nu voornamelijk in ons hoofd. We maken ons druk over werk, maatschappelijke invloeden, politiek. Allemaal dingen die subjectief zijn, in ons hoofd leven, maar die we op dat moment niet kunnen zien.
Het is heel belangrijk om na te denken over hoe we dat op de juiste manier kunnen managen. Want op het moment dat je dat niet doet, wordt stress gevaarlijk en ongezond voor je.
Als jouw brein inschat dat er gevaar is, zet het stresssysteem in je hersenen zich aan, waardoor allerlei hormonen door je lichaam gaan jagen. Cortisol en adrenaline zijn de bekendste. Dat is heel goed als er echt iets aan de hand is, want het verhoogt je hartslag. Je pupillen worden wijder, je gaat sneller ademen, er gaat meer zuurstof naar je hersenen en meer glucose naar je spieren – alles wat je nodig hebt om in actie te komen.
Het hersengebied dat het meest belangrijk is bij stress en voor dagelijks functioneren, zoals dingen herinneren en mentaal scherp zijn, is de hippocampus. De hippocampus is het geheugencentrum van ons brein. Alles wat we leren en horen, wordt eerst opgeslagen in de hippocampus en daarna verwerkt in de rest van het brein. Dit is precies het hersengebied dat onder langdurige stress kapotgaat. Het krimpt, hersencellen sterven af, waardoor je geheugen sterk beïnvloed wordt. Langdurige stress merk je bijvoorbeeld doordat je vergeetachtig wordt, zoals het vergeten van sleutels of het niet meer weten waarom je een kamer binnenliep. Of je raakt steeds afgeleid door andere dingen. Dat zijn mentale gevolgen van stress die je in je gedrag merkt.
Het belangrijkste om een gezonde relatie met stress op te bouwen, is een mindset shift: stress zien als een uitdaging in plaats van een bedreiging. Je wilt leren om je lichaam en stresssysteem te kalmeren als je met stressvolle situaties wordt geconfronteerd, zodat je goed kunt blijven nadenken.
Een simpele maar effectieve methode is box breathing. Dit houdt in dat je gelijkmatig in- en uitademt. Ik zal het uitleggen: adem 4 seconden in, houd 4 seconden vast, adem 4 seconden uit en houd weer 4 seconden vast. Als je dit 30 seconden, 1 minuut of 2 minuten doet, kalmeer je je stresssysteem, waardoor je rustiger wordt in gevoel en gedrag.
Er is onderzoek dat laat zien dat contact met de natuur een positieve invloed heeft op ons stresssysteem. Een wandeling in de natuur, kort of lang, kan je al tot rust brengen. Zelfs je huis inrichten met planten heeft een positief effect. Dit heet biophilic design en heeft meetbare voordelen voor mentale gezondheid en stress.
En nog een laatste, misschien onverwachte, tip: lachen. Iets bedenken dat je aan het lachen maakt, helpt. Je kunt namelijk niet lachen en gestrest zijn tegelijk. Humor gebruiken is dus een effectieve manier om je stresssysteem te beïnvloeden.
Stress werkt voor iedereen anders. Wat voor de een heel stressvol is, is voor de ander geen enkel probleem. Dat is niet goed of slecht, het is gewoon persoonlijk. Het is daarom belangrijk om uit te zoeken wat voor jou werkt. Als je je eigen stresssysteem begrijpt en kunt beïnvloeden, word je op een duurzame en gezondere manier ouder.
