Cholesterol, een vetachtige substantie in ons bloed, is cruciaal voor onze gezondheid, maar heeft in de volksmond een slechte naam. Dat komt omdat te hoge LDL-cholesterolniveaus het risico op hart- en vaatziekten kunnen verhogen. In dit artikel legt Dr. Remko Kuipers, cardioloog en toonaangevend expert op het gebied van cholesterol, de misvattingen over cholesterol bloot. Bovendien geeft hij tips voor het verlagen van je cholesterol.
Wat is cholesterol?
Cholesterol is een soort vet die van nature in het lichaam voorkomt, maar die we ook via de voeding binnenkrijgen. Het wordt in het lichaam opgeslagen en is onder meer essentieel voor de opbouw van cellen en de aanmaak van hormonen. Om cholesterol door het lichaam te transporteren, wordt het aan bepaalde eiwitten gebonden en zo ontstaan de twee hoofdtypen cholesterol:
- LDL-cholesterol. Dit zijn de verbindingen die het cholesterol van de lever naar de rest van ons lichaam transporteren. Wanneer er te veel LDL in het bloed is, kan het zich ophopen in de wanden van de bloedvaten, wat gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Daarom wordt LDL vaak het ‘slechte’ cholesterol genoemd.
- HDL-cholesterol. HDL transporteert cholesterol en triglyceriden vanuit andere organen weer terug naar de lever, daarom wordt het ook wel het ‘goede’ cholesterol genoemd. Triglyceriden zijn vetmoleculen die in het lichaam vaak samen met cholesterol getransporteerd worden. Een te hoog gehalte wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.
Wat zijn de grootste misvattingen over cholesterol?
De misvattingen over cholesterol zijn volgens Remko Kuipers vooral een gevolg van het feit dat mensen niet echt goed begrijpen wat cholesterol precies is.
- Misvatting 1: cholesterol is schadelijk. Cholesterol is een essentieel onderdeel van elke cel in ons lichaam en is cruciaal voor de aanmaak van hormonen en vitamine D. Cholesterol zelf is niet per se slecht.
- Misvatting 2: ‘slechte’ cholesterol krijg je binnen via de voeding. LDL en HDL zijn verbindingen die door het lichaam worden aangemaakt, niet iets dat je direct via voeding binnenkrijgt. Voeding bevat cholesterol, maar niet specifiek 'slecht' LDL of 'goed' HDL.
- Misvatting 3: het eten van cholesterol is ongezond. Hoewel er een verband is tussen het LDL-cholesterolgehalte in ons bloed en hart- en vaatziekten, is er geen direct bewijs dat de inname van cholesterol leidt tot een verhoogd risico op deze aandoeningen of sterfte. Studies tonen aan dat zelfs hoge inname van cholesterol, zoals uit eieren, geen significante invloed heeft op het LDL-cholesterolgehalte of het risico op hartinfarcten en overlijden. Deze studies suggereren dat het cholesterol uit de voeding nauwelijks impact heeft op de gezondheid.1
Wat is de invloed van levensstijl op cholesterol?
Hoewel genetica een grote rol speelt in cholesterolniveaus, zijn er leefstijlinterventies die kunnen helpen. Volgens Remko Kuipers heeft levensstijl vooral een invloed op het HDL-cholesterol, het zogenaamde ‘goede’ cholesterol, en de hoeveelheid triglyceriden in het bloed.
Je levensstijl heeft veel minder invloed op het LDL-cholesterolgehalte, maar gezonde eetgewoonten, zoals weinig verzadigd vet en een vezelrijke voeding, maar ook een afgenomen stressniveau, kunnen de LDL-waarden wel enigszins verbeteren.
Cholesterol verlagen met voeding
Het cholesterol in ons bloed komt niet echt van wat we eten. Onze lever maakt zelf meer dan 90% van ons cholesterol aan. Als we meer cholesterol eten, maakt ons lichaam minder aan omdat het veel kan opnemen uit ons spijsverteringsstelsel. Als we minder cholesterol eten, maakt ons lichaam meer aan omdat het minder kan opnemen uit ons spijsverteringsstelsel. Dus, wat we eten verandert niet veel aan het cholesterol in ons bloed.
Remko Kuipers stelt dat wat we eten vooral invloed heeft op ons HDL-cholesterol en onze triglyceriden (TG). Vooral koolhydraten verhogen de TG en verlagen het HDL-cholesterol. Ook de combinatie van koolhydraten met verzadigd vet, zoals in veel soorten bewerkte voeding (denk aan chips of een broodje hamburger) heeft dit effect. Dit komt doordat dit type voeding de lever kan stimuleren om meer TG aan te maken. Vanuit de lever komt die overmaat aan TG in het bloed. Een hoge hoeveelheid TG in het bloed is gerelateerd aan overgewicht, insulineresistentie, leververvetting, suikerziekte en hart- en vaatziekten.
Een voedingspatroon rijk aan onbewerkt plantaardig voedsel en laag in bewerkte koolhydraten en verzadigd vet is gunstiger voor het LDL-cholesterolniveau dan een dieet vol met bewerkte, suikerrijke voedingsmiddelen of bewerkt vlees met daarin veel verzadigd vet.2
Ook zijn er enkele specifieke voedingsmiddelen die een invloed kunnen hebben op de cholesterol:
- Walnoten helpen via een evenwichtige voeding de lipidenstofwisseling (cholesterol en triglyceriden) onder controle te houden. Ze zijn een natuurlijke bron voor het behoud van de fysiologische vetbalans in het bloed.* Bovendien dragen walnoten bij tot de verbetering van de elasticiteit van de bloedvaten. Dit geldt bij een consumptie van 30 gram walnoten per dag.*3
- Havermout bevat bètaglucanen, een soort oplosbare vezel. Wanneer deze vezels in het spijsverteringsstelsel komen, vormen ze een gelachtige substantie die de opname van cholesterol in de bloedbaan kan verminderen. Een studie ontdekte dat havermoutconsumptie voor een gemiddelde afname van 5 tot 7% zorgde in LDL-cholesterolniveaus.4 Bètaglucanen dragen dus bij tot de instandhouding van normale cholesterolgehalten in het bloed. Het gunstige effect wordt verkregen bij een dagelijkse inname van 3 gram bèta-glucaan uit haver.
- Voeding rijk aan onverzadigde vetzuren, zoals olijfolie, macadamianoten en avocado’s, kan een positieve invloed hebben op de cholesterolniveaus. Vooral oliezuur zou hiervoor verantwoordelijk zijn. Oliezuur is goed voor de cholesterolspiegel en draagt bij aan het behoud van normale cholesterolgehalten in het bloed.5
Cholesterol verlagen met supplementen
Remko Kuipers benadrukt dat bepaalde supplementen in onderzoeken al mooie resultaten lieten zien wat betreft het verlagen van de LDL-cholesterol. Echter, hij waarschuwt dat een algehele gezonde levensstijl de basis moet blijven.
Je kunt onder meer volgende supplementen overwegen:
- Berberine helpt een normaal cholesterolgehalte te behouden en draagt bij aan een cholesterolverlagend dieet.* Dat zou volgens sommige studies te danken zijn aan de remmende werking van berberine op het enzym PCSK9, wat dan weer positief is voor het verwijderen van LDL uit de bloedbaan.6,7
- Bergamot-extract is afkomstig van de schil van de bergamotcitroen en wordt geassocieerd met positieve effecten op cholesterolniveaus. Het is vooral bekend in Zuid-Italië, waar het veel wordt gebruikt en onderzocht. De interesse in bergamot voor gezondheidsdoeleinden is grotendeels te danken aan zijn rijke samenstelling van flavonoïden.8
- Boswellia helpt het cholesterolgehalte in het bloed op een gezond niveau te houden en ondersteunt de hartfunctie.*9
- Fenegriek helpt via een evenwichtige voeding de lipidenstofwisseling (cholesterol en triglyceriden) onder controle te houden.*10
- Hop draagt bij aan een gebalanceerd cholesterolniveau.* Dat zou het te danken hebben aan een flavonoïde genaamd xanthohumol.11
- Knoflook zou volgens studies mogelijk een positieve invloed kunnen hebben op het cholesterol. Dat heeft het vooral te danken aan allicine en andere zwavelhoudende verbindingen.12
- Q10 is een lichaamseigen stof, die ook als supplement kan worden ingenomen en die verschillende functies vervult in ons lichaam. Het is aanwezig in vrijwel elke cel van het lichaam, met de hoogste concentraties in de hartspier, lever, nieren en alvleesklier. Een meta-analyse van verschillende studies kwam tot de conclusie dat een suppletie van 400 tot 500 mg Q10 per dag voor een verlaging zorgde in LDL-cholesterol en triglyceriden en voor een verhoging in HDL-cholesterol.13
- Rode gist rijst is een product dat ontstaat wanneer een specifieke soort schimmel, Monascus purpureus, op rijst fermenteert. Rode gist rijst bevat een aantal actieve verbindingen, waarvan monacoline K de meest bekende is. Rode gist rijst is goed voor de cholesterolspiegel en draagt bij aan de instandhouding van normale cholesterolgehalten in het bloed.14
*Gezondheidsclaims in afwachting van goedkeuring door de Europese Commissie.
Tot slot: ga proactief aan de slag met jouw cholesterol
Tot slot benadrukt Remko Kuipers de waarde van een gepersonaliseerde aanpak. Hij suggereert dat mensen hun eigen gezondheid proactief moeten monitoren en manieren moeten vinden om hun levensstijl aan te passen door met name bewerkte voedingsmiddelen te vermijden en regelmatig te bewegen.
Met de Holland & Barrett Cardio Profiel Bloedtest Afnamekit krijg je via een thuis uit te voeren bloedtest inzicht in de hoeveelheid cholesterol (LDL & HDL + ratio), triglyceriden, HbA1c en hs-CRP in het bloed. Omdat je cardiovasculaire gezondheid en cholesterolwaarden voor een groot stuk genetisch zijn bepaald, kan ook een Nutri-Gene Pro DNA-test nuttige, preventieve inzichten bieden. Ken je waarden, begrijp de wetenschap en wees actief betrokken bij je gezondheid.
- G.A. Soliman, Dietary Cholesterol and the Lack of Evidence in Cardiovascular Disease, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29914176/
- C. Donat-Vargas et al., High Consumption of Ultra-Processed Food is Associated with Incident Dyslipidemia: A Prospective Study of Older Adults, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34038538/
- C. Bamberger et al., A Walnut-Enriched Diet Reduces Lipids in Healthy Caucasian Subjects, Independent of Recommended Macronutrient Replacement and Time Point of Consumption: a Prospective, Randomized, Controlled Trial, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28984822/
- R.A. Othman et al., Cholesterol-lowering effects of oat β-glucan, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21631511/
- R.P. Mensik et al., Effect of a diet enriched with monounsaturated or polyunsaturated fatty acids on levels of low-density and high-density lipoprotein cholesterol in healthy women and men, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2761578/
- J. Cameron et al., Berberine decreases PCSK9 expression in HepG2 cells, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18355829/
- H. Li et at., Hepatocyte nuclear factor 1alpha plays a critical role in PCSK9 gene transcription and regulation by the natural hypocholesterolemic compound berberine, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19687008/
- I. Lamiquiz-Moneo et al., Effect of bergamot on lipid profile in humans: A systematic review, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31670973/
- A. Ahangarpour et al. Effect of Boswellia serrata supplementation on blood lipid, hepatic enzymes and fructosamine levels in type2 diabetic patients, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24495344/
- K. Heshmat-Ghahdarijani et al., Effect of fenugreek consumption on serum lipid profile: A systematic review and meta-analysis, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32385866/
- H. Hirata et al., Xanthohumol, a hop-derived prenylated flavonoid, promotes macrophage reverse cholesterol transport, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28501703/
- K. Ried et al., Effect of garlic on serum lipids: an updated meta-analysis, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23590705/
- Z. Liu et al., Effects of Coenzyme Q10 Supplementation on Lipid Profiles in Adults: A Meta-analysis of Randomized Controlled Trials, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36337001/
- A.F.G. Cicero et al., Red Yeast Rice for Hypercholesterolemia, geraadpleegd via https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31687098/
