PMDD: symptomen, diagnose en behandeling uitgelegd
Heb je in de aanloop naar je menstruatie last van symptomen die je dagelijks functioneren in de weg zitten? Misschien heb je premenstruele dysforie (PMDD). Dit is een zwaardere vorm van PMS, met lichamelijke en emotionele symptomen.1 PMDD treft 5-8% van de vrouwen en zorgt voor veel ongemak. Hoewel we misschien nog niet alle antwoorden hebben, ben je dus niet alleen. Gelukkig zijn er manieren om je klachten te verminderen.
In dit artikel bespreken we alles wat je moet weten over PMDD en de symptomen, de diagnose en behandeling door artsen en de beste strategieën die je kunt proberen.
Wat is PMDD?
Premenstruele dysforie (PMDD) is een ernstige vorm van premenstrueel syndroom (PMS). Ongeveer 40-90% van de menstruerende mensen ervaart PMS-symptomen, zoals een opgeblazen gevoel of stemmingswisselingen.2,3
Hoewel PMS en PMDD vergelijkbare symptomen hebben, zijn de PMDD-symptomen intenser. Dit resulteert in extreme stemmingswisselingen, waaronder depressie, prikkelbaarheid en angst.1,4 PMDD verstoort werk, school, sociale activiteiten en relaties met anderen.1,5,6
Sommige onderzoekers denken dat PMDD optreedt tussen de eisprong en het begin van de menstruatie, de zogenaamde luteale fase van de menstruatiecyclus.1,6
Oorzaken van PMDD
De precieze oorzaak van PMDD is onbekend, maar genetische, hormonale, biologische en omgevingsfactoren spelen waarschijnlijk een rol.1,5,7
Vanwege de timing van de symptomen vermoeden onderzoekers dat hormoonschommelingen na de eisprong en voor de menstruatie PMDD-symptomen kunnen uitlokken.6,7,8
Er wordt ook gedacht dat het serotonineniveau bijdraagt aan PMDD. Deze chemische boodschapper in de hersenen helpt de stemming en het gedrag te reguleren. Het kan, net als hormoonspiegels, schommelen tijdens de menstruatiecyclus.1,7
PMDD-symptomen
PMDD kan verschillende symptomen veroorzaken die per persoon verschillen in ernst en duur. Ze treden meestal op in de week voor de menstruatie en verbeteren meestal daarna.4
Emotionele symptomen
PMDD kan allerlei gevoelens en emoties veroorzaken die overweldigend kunnen voelen. Een paar van de meest voorkomende emotionele symptomen van PMDD zijn:1,9
- Je plotseling verdrietig of huilerig voelen
- Stemmingswisselingen
- Verhoogde gevoeligheid voor afwijzing
- Prikkelbaarheid
- Boosheid
- Twistziek of confronterend zijn
- Neerslachtigheid
- Angst
- Gevoelens van hopeloosheid
- Laag zelfbeeld of slecht zelfbeeld
- Spanning
- Gevoel op het randje, overweldigd, of geen controle meer te hebben
Als je de emotionele symptomen van PMDD ervaart, kan het helpen om steun te zoeken bij vrienden en familie. Hoewel het soms moeilijk kan zijn om anderen te vertellen wat je doormaakt, is het belangrijk om te weten dat je symptomen echt zijn. Het feit dat iemand naar je luistert en je laat zien dat hij of zij om je geeft, kan al helpen.
Lichamelijke symptomen
Veel van de lichamelijke symptomen van PMDD lijken op die van PMS, maar zijn ernstiger. Deze kunnen de volgende zijn:1,9
- Vermoeidheid
- Depressie
- Gebrek aan energie
- Veranderingen in eetlust, zoals overeten of verlangen naar bepaald voedsel
- Buikpijn
- Hoofdpijn
- Slaapproblemen
- Slapeloosheid
- Gevoelige of pijnlijke borsten
- Opgeblazen gevoel
- Gewrichts- of spierpijn
- Rusteloosheid
- Misselijkheid
- Constipatie
Cognitieve symptomen
PMDD gaat ook samen met allerlei cognitieve symptomen. Deze kunnen de volgende zijn:1,10,11
- Slechte concentratie
- Onoplettendheid
- Geheugenproblemen
- Gebrek aan mentale motivatie
- Verminderde productiviteit op het werk
Diagnose stellen bij PMDD
Als je vermoedt dat je PMDD hebt, raadpleeg je huisarts.5,12
Tijdens je afspraak kan je huisarts je vragen je klachten een paar maanden bij te houden om te zien of ze samenvallen met je menstruatiecyclus. Daarnaast onderzoekt je huisarts je levensstijl en kan hij of zij een bloedtest aanvragen om andere medische problemen uit te sluiten.12,13
3 criteria om PMDD vast te stellen
Er zijn specifieke criteria die artsen gebruiken om PMDD vast te stellen.
- De emotionele, fysieke of cognitieve symptomen moeten enkele dagen voor de menstruatie beginnen, enkele dagen erna verbeteren en na een week minimaal zijn.1,13
- PMDD-symptomen moeten ten minste één emotioneel symptoom hebben, zoals stemmingswisselingen, depressie of angst en een willekeurig aantal lichamelijke of cognitieve symptomen.
- Ze moeten daarnaast ernstig genoeg zijn om angst en beperkingen op meerdere gebieden van je leven te veroorzaken.1,8
Behandelmogelijkheden voor PMDD
Verschillende behandelingen zijn effectief bij de behandeling van PMDD. Zodra de diagnose is gesteld, zal je arts je de meest geschikte behandeling aanraden. Dit is afhankelijk van de symptomen die je ervaart, de ernst ervan en verschillende andere factoren.14
De behandeling voor PMDD bestaat meestal uit een combinatie van leefstijlaanpassingen, gesprekstherapie, voedingssupplementen en medicijnen.1,14
Veranderingen in levensstijl
Je arts zal je waarschijnlijk bepaalde veranderingen in je levensstijl aanraden om de ernst van je klachten te verminderen. Dit kan het volgende inhouden:1,14
- Regelmatig bewegen
- Voldoende slapen
- Je stressniveau onder controle houden door middel van ontspanning, meditatie, yoga en ademhalingstechnieken
- Om de twee tot drie uur kleine, uitgebalanceerde maaltijden met complexe koolhydraten eten
- Minderen of stoppen met roken
- Alcoholgebruik verminderen
Het doorvoeren van deze veranderingen kan je PMDD-symptomen verminderen tot een niveau waarbij je geen medicijnen meer nodig hebt.14
Praattherapie
Als je matige tot ernstige PMDD-symptomen hebt, kan je huisarts je doorverwijzen voor gesprekstherapie, zoals cognitieve gedragstherapie (CGT). Sommige onderzoeken wijzen uit dat CGT goed kan werken voor mensen met PMDD.14-18
Medicijnen
Naast gesprekstherapie en verschillende leefstijladviezen kan je huisarts je ook aanraden om bepaalde receptvrije of voorgeschreven medicijnen tegen PMDD te nemen. Dit kunnen zijn:1,7,14,19,20
- Paracetamol of ontstekingsremmers zoals ibuprofen of aspirine tegen de pijn.
- Gecombineerde orale anticonceptiva om de menstruatie onder controle te houden of te stoppen.
- Antidepressiva, bekend als selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) om emotionele PMDD-symptomen te verminderen.
Tot slot: kijk welke behandeling het beste voor jou werkt
PMDD begint meestal vlak voor de menstruatie en neemt in de dagen erna af. Het kan een hele reeks emotionele, fysieke en cognitieve symptomen veroorzaken.
Sommige symptomen lijken op PMS, maar PMDD-symptomen zijn meestal veel ernstiger en kunnen gepaard gaan met verschillende psychische problemen, zoals angst en depressie.
Daarom is het zo belangrijk om je huisarts om advies te vragen.
Door je symptomen te beoordelen, kan je huisarts niet alleen PMDD vaststellen, maar ook passende strategieën bieden om je levenskwaliteit te verbeteren. De aandoening kan je dagelijks leven beïnvloeden, maar het hoeft je leven niet te beheersen.
Disclaimer: dit is een informatiepagina. Holland & Barrett heeft geen producten die bestemd zijn voor deze indicatie/toepassing.
- Mishra, S., et al. Premenstrual dysphoric disorder. National Library of Medicine. StatPearls Publishing; 2023. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532307.
- Green, L., et al. Management of premenstrual syndrome. BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology. 2016;124(3):e73–105. https://doi.org/10.1111/1471-0528.14260.
- Sammon, CJ., et al. Recording and treatment of premenstrual syndrome in UK general practice: A retrospective cohort study. BMJ Open. 2016;6(3):e010244. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2015-010244.
- Tiranini, L., et al. Recent advances in understanding/management of premenstrual dysphoric disorder/premenstrual syndrome. Faculty Reviews. 2022;11. https://doi.org/10.12703/r/11-11.
- Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie. (2023, 13 november). Premenstrueel syndroom (PMS). Richtlijnendatabase. Geraadpleegd op 30 mei 2024, van https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/premenstrueel_syndroom/startpagina_-_premenstrueel_syndroom_pms.html
- di Scalea, T. L., & Pearlstein, T. (2017). Premenstrual dysphoric disorder. Psychiatric Clinics, 40(2), 201-216. https://www.psych.theclinics.com/article/S0193-953X(17)30005-9/abstract
- Hantsoo, L., et al. Premenstrual dysphoric disorder: Epidemiology and treatment. Current Psychiatry Reports. 2015;17(11). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4890701
- Steiner, M., & Born, L. (2000). Diagnosis and treatment of premenstrual dysphoric disorder: an update. International Clinical Psychopharmacology, 15, S5-17. https://europepmc.org/article/med/11195269
- Gudipally, PR., et al. Premenstrual syndrome. National Library of Medicine. StatPearls Publishing; 2023. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560698.
- Le, J., et al. Cognition, the menstrual cycle, and premenstrual disorders: A review. Brain Sciences. 2020;10(4):198. https://doi.org/10.3390/brainsci10040198.
- Lin, PC., et al. Early and late luteal executive function, cognitive and somatic symptoms, and emotional regulation of women with premenstrual dysphoric disorder. Journal of Personalized Medicine. 2022;12(5):819. https://doi.org/10.3390/jpm12050819.
- Freeman, E. W. (2003). Premenstrual syndrome and premenstrual dysphoric disorder: definitions and diagnosis. Psychoneuroendocrinology, 28, 25-37. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0306453003000994
- ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics [Internet]. icd.who.int. [cited 2024 Feb 23]. https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en#1526774088.
- Rapkin, A. J., & Lewis, E. I. (2013). Treatment of premenstrual dysphoric disorder. Women’s Health, 9(6), 537-556. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.2217/WHE.13.62
- Weise, C., et al. Internet-based cognitive-behavioural intervention for women with premenstrual dysphoric disorder: A randomized controlled trial. Psychotherapy and Psychosomatics. 2019;88(1):16–29. https://doi.org/10.1159/000496237.
- Haffmans, J., et al. The Effects of Light Therapy and Cognitive Behavioral Therapy in Premenstrual Dysphoric Disorder (PMDD). Journal of Affective Disorders. 2008; vol. 107, p. S86. https://doi.org/10.1016/j.jad.2007.12.072.
- Hantsoo, L., et al. Treatment of Premenstrual Dysphoric Disorder (PMDD): Advances and Challenges. Advances in Psychiatry and Behavioral Health. 2021; vol. 1, no. 1, pp. 91-106. https://doi.org/10.1016/j.ypsc.2021.05.009
- Cary, E., et al. Premenstrual Disorders and PMDD - a Review. Best Practice & Research Clinical Endocrinology & Metabolism. 2024; vol. 38, no. 1, p. 101858. https://doi.org/10.1016/j.beem.2023.101858 .
- Carlini, SV., et al. Evidence-based treatment of premenstrual dysphoric disorder. The Journal of Clinical Psychiatry. 2020;81(2). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7716347.
- Lete, I., et al. Contraceptive options for women with premenstrual dysphoric disorder: Current insights and a narrative review. Open Access Journal of Contraception. 2016;7:117–25. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5683150.
