Zoetstoffen of geen zoetstoffen? Dit moet je over zoetstoffen weten

Bij het woord ‘zoetstof’ denken we vaak aan producten zoals honing, stevia, zoetjes of suiker. Maar welke van deze producten worden daadwerkelijk beschouwd als 'zoetstoffen' en waaruit bestaan ze? En bestaan er ook stoffen die zoet smaken maar eigenlijk geen zoetstoffen zijn? Wij hebben dit voor je onderzocht en alles overzichtelijk op een rijtje gezet: wat zoetstoffen precies zijn, waar ze van gemaakt worden, of ze al dan niet gezond zijn en hoe je ze kunt herkennen. Lees verder om alles te weten te komen over zoetstoffen.

Wat zijn zoetstoffen?

Zoetstoffen vormen een diverse groep van zoete stoffen die suiker kunnen vervangen in verschillende producten. Deze zoetstoffen zorgen ervoor dat het product nog steeds een aangename zoetheid heeft, zonder de toevoeging van suiker. Waarom? Omdat zoetstoffen over het algemeen minder calorieën en koolhydraten bevatten dan suiker, wat voor veel consumenten aantrekkelijk kan zijn. Voorbeelden zijn stevia en sacharine, met een extreem hoge zoetkracht van 300 tot 500 keer zoeter dan suiker. Dit wordt niet puur geconsumeerd, maar verdund met water of gemengd met een zoetstof die wat minder zoet is, zoals erythritol. 

Om te garanderen dat zoetstoffen gecontroleerd en veilig op de markt worden gebracht, zijn alle varianten voorzien van een eigen E-nummer. Dit zorgt ervoor dat je altijd weet welke zoetstof er in jouw aangekochte product zit, ondanks de lastige namen. Alle nieuwe additieven worden grondig onderzocht en op basis van deze onderzoeken goed- of afgekeurd voor de Europese markt. Een goedgekeurd product krijgt een E-nummer.

Waar worden zoetstoffen van gemaakt?

Er bestaan zoetstoffen die afkomstig zijn van natuurlijke bronnen zoals paddenstoelen, fruit, zaden of planten. De mate van bewerking varieert: sommige zoetstoffen ondergaan minimale bewerking, terwijl bij andere een meer uitgebreid proces noodzakelijk is.

Welke zoetstoffen zijn er?

Er zijn meer dan 15 goedgekeurde zoetstoffen op de markt die in twee groepen ingedeeld kunnen worden:

1. Polyolen: Dit zijn zoetstoffen met een lage intensiteit. Ze zijn namelijk minder of even zoet als suiker. Polyolen kunnen gemaakt worden van natuurlijke producten die beperkt bewerkt worden, zoals fruit en paddenstoelen. Ook kunnen polyolen kunstmatig gewonnen worden uit bijvoorbeeld zetmeel of houtvezels. Omdat polyolen minder calorieën en opneembare koolhydraten bevatten, ongeveer twee keer minder, zijn ze een aantrekkelijke suikervervanger.
2. Intensieve zoetstoffen: Dit zijn zoetstoffen met een hogere intensiteit. Deze zoetstoffen zijn meestal synthetisch, maar kunnen ook van natuurlijke afkomst zijn en vervolgens worden bewerkt. Het voordeel van dit soort zoetstoffen is dat deze zo intensief zijn in smaak, namelijk 30 tot 37.000 keer sterker als suiker, dat er maar heel weinig voor nodig is om een product zoet te maken. Deze kleine hoeveelheid zorgt voor een veel lagere calorie-inname.

Hieronder een overzicht van alle zoetstoffen (zowel kunstmatige als niet-kunstmatige zoestoffen) die op dit moment op de markt zijn met het bijbehorende E-nummer en waar het van gemaakt is:⁷

Zijn zoetstoffen slecht voor je gezondheid?

Hoewel zoetstoffen en E-nummers vaak in een slecht daglicht staan, zijn niet alle zoetstoffen per definitie slecht. Zo zijn er zelfs zoetstoffen die als gezond bestempeld worden. Denk dan bijvoorbeeld aan stevia, doordat het calorie-arm is, erythritol, omdat het geen effect heeft op de bloedsuikerspiegel of cholesterol en xylitol, omdat ze voordelen voor het gebit met zich meebrengen.¹

Bovendien krijgen we tegenwoordig dagelijks al erg veel suiker binnen door verschillende producten waar suiker aan is toegevoegd. Wist je bijvoorbeeld dat sommige theemerken zelfs suikerkorrels toevoegen aan de theemix in je zakje? Op die manier krijg je soms meer suiker binnen dan je lief is.² We krijgen dagelijks gemiddeld 122 gram suiker binnen, wat ongeveer 20% is van onze calorie-inname.⁸ Zoetstoffen kunnen helpen je suikerinname terug te dringen en op die manier de kans op welvaartsziekten zoals diabetes type 2 te verminderen. Meer weten over suiker? Lees dan hier hoeveel suiker je per dag mag eten.

Ook zijn alle zoetstoffen door de Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) beoordeeld of ze veilig gebruikt kunnen worden. Wanneer dit zo is, krijgen ze een E-nummer en kunnen ze op de markt. Ze worden dan toegevoegd aan producten of worden los verkocht.

Samengevat zijn zoetstoffen vaak een goede vervanging van suiker om de volgende redenen:

1. Lagere calorie-inname.
   Doordat zoetstoffen een lagere hoeveelheid calorieën bevatten, kan het gebruik van zoetstoffen in plaats van suiker helpen bij bijvoorbeeld gewichtsverlies.³ Belangrijk hiervoor is wel dat je jouw gehele levensstijl aanpakt en niet alleen je suikerinname. Let wel op: door de zoete smaak van zoetstoffen verwacht je lichaam dat er koolhydraten binnenkomen. Omdat dat niet het geval is, kan je de neiging hebben om meer te eten.⁴
2. Daling bloedsuikerspiegel.
   Consumptie van bepaalde zoetstoffen in plaats van suiker kan leiden tot een stabielere bloedsuikerspiegel.⁵
3. Onderhoud van het gebit.
   Ook is er bewijs dat kauwgum met 100% xylitol tandplak vermindert.⁶ Een hoge mate van tandplak is een risicofactor in de ontwikkeling van cariës (gaatjes) bij kinderen. Hierbij is het belangrijk om te begrijpen dat ook suikervrije frisdranken een slecht effect op het gebit hebben. Hoewel het lightdranken zijn waarbij de suiker is vervangen door een zoetstof, bevatten deze dranken vaak wel koolzuur, wat de tanden kan aantasten. Ook erythritol en stevia zijn niet schadelijk voor het gebit. Wanneer je suiker eet of drinkt, dan wordt dit door bacteriën in je mond omgezet in zuur. Dit zuur tast het tandglazuur aan waardoor uiteindelijk cariës ontstaan. Omdat erythritol en stevia de zuurgraad neutraliseren en niet afgebroken kunnen worden in de mond, heeft het geen invloed op het tandglazuur en geeft het dus ook geen kans op gaatjes.

Zoetstoffen en het FODMAP-dieet

Voor mensen met een gevoeligheid voor FODMAP of die een FODMAP-dieet volgen, kunnen de zoetstoffen polyolen echter een probleem vormen. Dat zijn dan met name sorbitol, mannitol, maltitol, xylitol en isomalt. Deze stoffen worden langzamer opgenomen in de dunne darm en kunnen in de dikke darm een gasvormend effect hebben, wat water aantrekt en diarree en een opgeblazen gevoel kan veroorzaken. Bovendien kunnen polyolen worden gefermenteerd door de darmbacteriën, wat ook gasvorming en ongemak kan veroorzaken.

Het FODMAP-dieet beperkt tijdelijk de inname van deze koolhydraten of zoetstoffen om de darmklachten te verminderen. Meer weten over het FODMAP-dieet? Lees dan hier meer over het FODMAP-dieet.

Hoe weet je of er zoetstoffen in een product zitten?

Je kan altijd online opzoeken wat voor E-nummers je binnenkrijgt. Controleer op de verpakking van het product welke E-nummers er op de ingrediëntenlijst staan en check online waar deze van gemaakt zijn. Zo ben je je meer bewust van je zoetstofinname en kan je controle houden over wat je eet of drinkt.

Let wel op, tegenwoordig hebben steeds meer fabrikanten een zogenoemd ‘clean-label’ waarbij de zoetstof bij naam uitgeschreven wordt in plaats van de vernoeming van het E-nummer.

Natuurlijke zoetmakers vs kunstmatige zoetstof

Polyolen en intensieve zoetstoffen worden dus kunstmatig gemaakt of verkregen uit natuurlijke bronnen en bewerkt in een fabriek of laboratorium. Maar er zijn natuurlijk ook nog pure en natuurlijke zoetstoffen waarmee je jouw eigen baksels, mocktails, thee of koffie zoeter kan maken. Suiker is de bekendste natuurlijke zoetmaker, maar er zijn er nog veel meer, zoals:

• Kokosbloesemsuiker
• Honing
• Agave
• Ahornsiroop
• Rijststroop

Bekijk al onze natuurlijke zoetmakers hier: Suiker, Zoetstoffen & Suikervervangers

Let wel: deze natuurlijke zoetmakers lijken vaak sterk op suiker en bevatten evenveel calorieën en koolhydraten. Ook worden alle soorten suiker in het lichaam op dezelfde manier verwerkt. Wel bevatten natuurlijke zoetstoffen meer goede eigenschappen dan gewone suiker. Dat komt omdat ze in tegenstelling tot suiker vaak ook vitamines, mineralen en nutriënten als antioxidanten bevatten.

Tot slot: algehele gezondheid boven zoetstoffen of suikers verminderen

Als je over het algemeen in goede gezondheid verkeert en een gebalanceerd dieet volgt in combinatie met een actieve levensstijl, zou het niet veel uit moeten maken of je zoetstoffen of suikers binnenkrijgt. Bij overgewicht of ziekte liggen de oorzaken meestal niet alleen bij de inname van suiker of zoetstoffen. Een gezond en gevarieerd dieet bestaat meestal uit producten die puur en onbewerkt zijn, waar je zelf iets lekkers van maakt. Wil je toch eens voor een bewerkt product met zoetstoffen gaan? Nu weet je hoe je een weloverwogen keuze kunt maken.